نکات آموزشی در بیماران مبتلا به فشار خون بالا:
-از ایجاد فشارهای عصبی و هیجانات روحی جلوگیری نمایید.
-از اضافه نمودن نمک به مواد غذایی پرهیز کنید.
-از مصرف مواد غذایی پر نمک نظیر چیپس،نان شور،انواع کنسرو،رب گوجه فرنگی،پنیر شور،انواع شورها(خیارشور،زیتون و. . .)پرهیز کنید.
-از مصرف لبنیات پر چرب بپرهیزند .
-از مصرف گوشت قرمز پر چرب ،مغز،دل،قلوه،جگر،سوسیس،کالباس،همبرگر و . . . بپرهیزند.
-در صورت استفاده از گوشت سفید (مرغ ، ماهی)پوست آن را قبل از پخت جدا نموده و بعد مصرف کنید.
-از مصرف غذاهای پر چرب و سرخ کردنی بپرهیزید و سعی کنید بیشتر غذا را به صورت آبپز مصرف نمایید.
-از مصرف کره ،خامه و روغن حیوانی بپرهیزید
و سعی نمایید از روغن آفتابگردان ذرت و زیتون استفاده نمایید.
-سعی کنید روزانه از سبزیجات و میوه جات تازه به مقدار زیاد مصرف نمایید.
-در صورت داشتن اضافه وزن سعی کنید وزن خود را کم نمایید . (با استفاده از رژیم غذایی و تمرینات ورزشی)
-از کشیدن سیگار خودداری نمایید.
-جهت کنترل فشار خون به پزشک مراجعه نمایید و داروی پایین آورنده فشار خون را طبق تجویز پزشک استفاده نمایید.
-اگر احساس سرگیجه و غش می کنید بلافاصله بنشینید.
-از حمام کردن های خیلی داغ بپرهیزید.
-دوره درمان را حتی بعد از بهبودی کامل ادامه دهید و از قطع ناگهانی داروها خودداری کنید زیرا مجدداً فشار خون بالا می رود
فشارخون شریانی بالا مهمترین مساله بهداشت عمومی در کشورهای پیشرفته می باشد . این مشکل شایع فاقد علامت ، براحتی قابل شناسایی معمولاً به آسانی قابل درمان و اغلب در صورت عدم درمان باعث ایجاد عوارض کشنده می شود . میزان فشار خون در افراد مختلف متفاوت است .
معمولاً به بالا بودن فشار خون بیشتر از 140 / 90 یا 160 / 90 Hg / mm افزایش فشار خون گویند .
عوامل مهمی که بر فشار خون موثرند شامل سن،نژاد،جنس می باشد . در صورت وجود شک به بالا بودن فشار خون باید حداقل دوبار در دو معاینه جداگانه فشار خون اندازه گیری شود . فشار خون به دو دسته تقسیم می شود:
1-فشار خون اولیه 2- فشار خون ثانویه
فشار خون اولیه:که 94-92 درصد موارد را تشکیل می دهد .عواملی نظیر توارث،محیط،چاقی،شغل،مصرف الکل و حساسیت به نمک در آن نقش دارند.
توارث: از مدتها پیش حدس زده می شد که عوامل ژنتیکی در ایجاد فشار خون بالا حائز اهمیت است.
محیط:عوامل محیطی موثر در افزایش فشار خون شامل مصرف نمک ،چاقی،شغل،تعداد افراد خانواده،و جمعیت ،مصرف سیگار و . . .
فشار خون ثانویه: که حدودآ 5% موارد را تشکیل می دهد و عوامل زیر می تواند در آن نقش داشته باشد . بیماری های کلیوی ،اختلالات هورمونی ،داروهای ضد بارداری و برخی و بیماری های عروقی.
عوامل خطر ساز فشار خون بالا:
اغلب افراد با فشار خون بالا بدون علامت هستند و در یک معاینه بطور اتفاقی آنها معین می شود.ولی برخی علایم و عوارض زیر ممکن است دلالت بر فشار خون بالا می باشد.
سر درد های پس سری مخصوصاً در اوایل روز گیجی،تپش قلب ،خستگی زودرس ،خونریزی از بینی،درد سینه،تنگی نفس.
درمان:
هدف از درمان فشار خون بالا پیشگیری از مرگ و عوارض فشار خون بالا است.
درمان غیر دارویی :
-کاهش وزن
-کاهش مصرف الکل ،نمک و چربی
-فعالیت جسمی منظم
-مصرف میوه و سبزی
درمان دارویی :
استفاده از داروهای ضد فشار خون طبق تجویز پزشک متخصص.
دیابت یک بیماری مزمن است که وقتی پانکراس (لوزالمعده ) انسولین تولید نمی کند یا وقتی که بدن نمی تواند از انسولین تولید شده استفاده موثر کند اتفاق می افتد.
انسولین در بدن چه نقشی دارد؟
بیشتر تنطیم گلوکز بدن کار و مسئولیت انسولین است.(گلوکز منبع اصلی تامین سوخت سلول های بدن است) بعد از صرف غذا میزان گلوکز خون افزایش می یابد.در این هنگام انسولین از سلول های بتای جزایر لانگرهانس لوزالمعده(پانکراس) ترشح یافته و میزان گلوکز خون را کاهش می دهد.کاهش گلوکز خون باعث کاهش میزان انسولین می گردد.پس می توان گفت ((توقف تولید انسولین یا استفاده نکردن ازانسولین هر دو باعث افزایش گلوکز درخون می شود.)) و دیابت در واقع بیماریی است که میزان گلوکز خون در آن افزایش دارد .
مولکول انسولین.پانکراس
دیابت چهار نوع اصلی دارد :
افرادی که دیابت نوع اول دارند یعنی مقدارخیلی کمی انسولین تولیدمی کنند و یا اصلا انسولینی در بدنشان تولید نمی شود و لازم است که برای ادامه زندگی انسولین تزریق کنند. این نوع بیماری به دلیل نشانه های بالینی خوبی که دارد سریع تر از نوع دوم قابل تشخیص است. دیابت نوع 1 یا دیابت نوجوانان، که نوعی بیماری خودایمنی است و در نتیجه تخریب نابجای سلول‌های مولد انسولین بوسیله دستگاه ایمنی بدن رخ می‌دهد. علت این بیماری که معمولا افراد را در سنین نوجوانی درگیر می‌کند، دقیقا مشخص نیست و علاجی هم برای آن وجود ندارد .
این بیماران مجبورند از همان ابتدا با تزریق انسولین خارجی کمبود این هورمون را در بدن رفع کنند و قند خود را در حالت عادی نگه دارند .
نوع دوم دیابت افرادی هستند که نمی توانندازانسولین استفاده موثرکنند .آنها می توانند بیماریشان را تنها با تغییر روش زندگی کنترل کنند ومعمولا بیشتربه داروهای خوراکی نیازدارند و کمتر به تزریق انسولین نیازمند هستند. قابل ذکراست ,طبق آماربیش از90 درصدازموارد دیابت درجهان دیابت نوع دوم است . ممکن است افراد مبتلا به دیابت نوع دوم علایم مشابه نوع اول داشته باشند,اما این علایم کمتر ظاهر شود,اکثرا افراد مبتلا به این نوع دیابت علایمی ندارند و فقط بعد از چند سال به واسطه بیماری دیگری متوجه آن می شوند. دیابت نوع 2 یا دیابت بزرگسالان معمولا در میانسالی بروز می‌کند و زمینه ارثی در ایجاد آن دخیل است. این نوع دیابت به علت مقاومت پیدا کردن سلول‌های بدن به انسولین رخ می‌دهد.
لوزالمعده مبتلایان به این نوع دیابت انسولین تولید می‌کند، اما این مقدار آنقدر کافی نیست که سطح قند خون یا گلوکز را در حد عادی حفظ کند. یک عامل مهم در ایجاد مقاومت به انسولین و بالارفتن قند خون در این بیماران چاقی آنهاست.
دیابت نوع 2 نیز علاجی ندارد، اما کارهای مختلفی می‌توان برای اداره درمانی و نیز پیشگیری از آن انجام داد. برای کنترل و جلوگیری از این بیماری باید رژیم غذایی سالم مصرف کرد، به مقدار کافی ورزش کرد و وزن خود را متعادل نگهداشت.
بیمارانی که این اقدامات در آنها موثر واقع نشود، معمولا تحت درمان با قرص‌های خوراکی پایین‌آورنده قند خون قرار می‌گیرند؛ البته ممکن است در درازمدت این قرص ها تاثیر خود را از دست بدهند و بیمار مجبور شود با تزریق انسولین قند خون خود را طبیعی نگهدارد.
نوع سوم دیابت دربعضی موارد حاملگی اتفاق می افتد, اما معمولا پس از حاملگی برطرف می شود
نوع چهارم دیابت ناشی از نقایص ژنتیکی در کارکرد سلول های ترشح گر انسولین و یا در عملکرد انسولین است.
با توجه به اهمیت دیابت نوع 1و2 در این مقاله به این دو نوع پرداخته می شود و نوع 3 آن در مقاله ای به تفصیل مورد بحث قرار می گیرد.
علایم دیابت نوع اول
تشنگی بیش ازحد,گرسنگی دایمی ,تکررادرار,کاهش وزن ناگهانی ,خستگی مفرط و تاری دید می باشد. به نظرمی رسدعوامل خطردرابتلا به دیابت نوع اول دوعامل ژنتیکی ومحیطی باشد,عوامل محیطی مانند ویروس ها و برخی موادغذایی می توانند عاملی برای ابتلا به دیابت نوع اول باشند اگرچه اثر آن ها کاملا به اثبات نرسیده است .
علل شایع شیوع دیابت نوع 2 عبارتند از:
ناکافی بودن انسولین تولید شده از لوزالعمده برای حفظ کار طبیعی سلول‌های بدن ،اختلال در استفاده از انسولین در سلول‌های بدن به علل نامعلوم .عوامل افزایش دهنده این بیماری عبارتند از:چاقی در بزرگسالان ،استرس ،حاملگی ، استفاده از بعضی از داروها، مثل قرص‌های ضدبارداری، داروهای ادرارآور از نوع تیازیدی، کورتیزول یا فنی‌توئین
دیابت و عوارض آن:
دیابت بیماری مزمنی است که درطول زندگی فرد باید دقیقا کنترل شود,بدون مراقبت صحیح ,قندخون می تواند بالا برود که این امر در دراز مدت به بدن آسیب می رساند و باعث اختلال در بافت ها واندام های مختلف بدن می شود. درکوتاه مدت وبلندمدت عوارض دیابت شامل بیماری قلبی وعروقی ,بیماری کلیه (نفروپاتی دیابتی ),بیماری اعصاب (نوروپاتی دیابت )وبیماری چشم (رتینوپاتی دیابتی)می گردد.با توجه به اینکه بیماریهای قلبی وعروقی ناشی ازدیابت شامل آنژین صدری , حمله قلبی ,ایست قلبی وسکته مغزی می باشد,می توان گفت که بیماری های قلبی و عروقی بیشترین مورد مرگ ومیر درافراد دیابتی وعلت اول مرگ درکشورهای صنعتی است .
همچنین نتیجه افزایش وپیشروی آرام پروتیین درادرار,عاقبت منتج به نارسایی کلیه می شود.
این اتفاق معمولا سال ها بعد ازاولین تشخیص دیابت رخ می دهد و اگر فشار خون و قندخون درست کنترل شود این اتفاق به تاخیرمی افتد. دربیشترکشورهای توسعه یافته درحال حاضر دیابت علت بیشترین موارد نارسایی کلیه ,وابستگی به دیالیز یا پیوندکلیه است . بااشاره به اینکه دیابت می تواندعامل صدمه زدن به رشته های اعصاب شود, می توان گفت که کرخی وبی حسی پاها شایع ترین علامت بیماری اعصاب بوده که در اثرآسیب به اعصاب پا ایجاد می شود. نوروپاتی یا بیماری های اعصاب درپاره ای ازموارد می تواندبه دردهای شدید منجرشوداما بیشترمواقع بدون درد پیش می رود.درنتیجه نبودعلایم نوروپاتی دیابتی احتمال زخم پا یا قطع عضو وجود دارد. همچنین دیابت بیشترین علت نابینایی درافراد جوان و کارآمد درجهان توسعه یافته نیزمی باشد .
عوامل خطر در ابتلا به نوع دوم دیابت نیزاضافه وزن وچاقی ,بی تحرکی,رژیم غذایی با چربی بالاو فبیرکم ,نژاد,سابقه فامیلی ,سن و وزن کم هنگام تولد است . هر چه بیشتر فردی عامل خطرداشته باشد بیشتردرمعرض خطرابتلا به دیابت می باشد. گفتنی است ,خطرابتلا به دیابت در مردها و زن ها همراه با افزایش وزن به شدت روبه افزایش است . افزایش شیوع دیابت نوع دوم درهمه دنیا بخصوص درکشورهای درحال توسعه گروه های خاص و کودکان نوعی اعلام خطراست که اغلب ناشی ازاضافه وزن است .
در چه شرایطی بیمار می بایستی به پزشک مراجعه کند:
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان علایم دیابت شیرین را دارید.
اگر یکی از موارد زیر هنگام درمان رخ دهد:
ـ ناتوانی در فکر کردن همراه با تمرکز
– ضعف
– تعریق
– رنگ پریدگی
– تند شدن ضربان قلب
– تشنج
– اغما (ممکن است نشان‌دهنده پایین افتادن قندخون باشند). بلافاصله کمک بخواهید.
ـ بی‌حسی
– سوزن سوزن شدن
– یا درد در پاها یا دست‌ها
ـ عفونتی که در عرض 3 روز خوب نشود.
ـ درد قفسه سینه
ـ بدتر شدن علایم اولیه علی رغم پایبندی به درمان
عوامل ارثی
محققینی که بر روی دوقلوهای یکسان و خانواده بیماران مبتلا به مرض قند تحقیق می کنند کشف کرده اند که نقش عوال ارثی در ابتلای به هر دو نوع مرض قند اهمیت دارد. در دوقلوهای یکسان در صورتی که یکی از آنها به مرض قند نوع 1 دچار باشد، 50 درصد احتمال دارد که دیگری نیز به مرض قند مبتلا شود. اما در مورد مرض قند نوع 2، اگر یکی از دوقلوها به این بیماری دچار شود، دیگر حتماً به بیماری مبتلا خواهد شد. بسیار مشکل است که پیش بینی کنیم که چه کسی بیماری را به ارث می برد. در تعدادی از خانواده ها این بیماری شدیداً بین افراد خانواده شایع است و این افراد استعداد زیادی در ابتلاء به این بیماری دارند. دانشمندان در این خانواده ها موفق به پیدا کردن چندین ژن شده اند که احتمالاً مسئول ایجاد این لوزالمعده را شروع کند که چندین سال بعد اثر خود را نشان دهد.
شرایط محیطی
افرادی که به مرض قند نوع 2 مبتلا می شوند اغلب رژیم غذایی غیر متعادلی داشته و چاق هستند. بطور قابل توجهی، افرادی که از کشورهایی که مرض قند در آنجاها زیاد شایع نیست به کشورهایی مهاجرت می کنند که این بیماری در آنجا شیوع بیشتری دارد، آنها نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلای به این بیماری قرار می گیرند. تغییرات عمده در نحوه زندگی نیز می تواند احتمال ابتلاء یک شخص به دیابت را افزایش دهد. یک مثال خوب در این مورد، افراد جزیره نائورو می باشد. وقتی در این جزیره معادن فسفات کشف شد، مردم این جزیره پول زیادی بدست آوردند و ثروتمند شدند. در نتیجه رژیم غذایی آنها نیز تغییر نمود و اضافه وزن پیدا کردند و بیشر از گذشته مستعد ابتلاء به مرض قند شدند.
تمام این موارد به اهمیت ارتباط بین رژیم غذایی، محیط زندگی و ابتلاء به مرض قند اشاره دارند. با اینحال هیچ ارتباط دقیقی بین بروز مرض قند و مصرف قند و شیرینی دیده نشده است.
مرض قند ثانویه
تعداد کمی از افراد هم وجود دارند که بروز مرض قند در آنها بعلت ایجاد بیماری دیگری در لوز المعده می باشد. برای مثال بیماری پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) می تواند باعث تخریب قسمت بزرگی از لوزالمعده شود. بعضی از افرادی که به بیماریهای هورمونی دچار هستند مثل سندرم کوشینگ (افزایش تولید هورمون استروئید در بدن) یا آکرومگالی (افزایش تولید هورمون رشد در بدنت) ممکن است به عنوان یک عارضه جانبی از بیماری اصلی شان، به مرض قند نیز مبتلاء شوند. همچنین لوزالمعده می تواند بر اثر مصرف زیاد و طولانی مدت الکل نیز دچار آسیب شود.
استرس ها
گرچه بسیاری از افراد، وقوع ابتلاء به مرض قندشان را به بروز وقایع استرس زایی مثل تصادفات یا سایر بیماریها ربط می دهند اما اثبات یک ارتباط مستقیم بین استرس و مرض قند دشوار می باشد. توضیح این مسئله ممکن است در این حقیقت نهفته باشد که افراد، پزشکشان را به دلیل بعضی از وقایع استرس زا ملاقات می کنند و در همین ملاقات ها است که تصادفاً مرض قندشان تشخیص داده می شود.
(( تشخیص دیابت))
بعد از بیان و تا حدودی بررسی انواع بیماری دیابت،اکنون در مقاله دوم به چگونگی تشخیص این بیماری می پردازیم.در مقاله سوم از بحث دیابت به بررسی ((دیابت حاملگی )) می پردازیم.
برای آگاهی از اینکه چگونه به تشخیص دیابت دست پیدا کنیم با ما همراه باشید… .
فردی که دارای علایمی است که در مورد بیماری دیابت در مقاله قبل ذکر گردید باید مورد انجام آزمایشات زیر قرار گیرد.البته در مورد تشخیص بیماری دیابت ذکر این نکته ضروری است که اگردر اعضای خانواده تان یا افراد نزدیک (نظیر پدربزرگ یا مادربزرگ) فرد مبتلا به دیابت دارید،شما کاندید خوبی برای انجام آزمایش تشخیص دیابت خواهید بود!!!
1-اندازه گیری قند خون ناشتا:Fasting Blood Sugar(FBS)
اولین نکته ضروری درباره این تست این است که فرد مورد آزمایش باید 8 الی 12 ساعت ناشتا باشد و برای شام به صرف یک غذای سبک بپردازد، و روز بعد بدون صرف صبحانه و اول وقت به آزمایشگاه مراجعه کند.البته نوشیدن کمی آب اشکالی ندارد!
برای اندازه گیری قند خون از نمونه خون وریدی بدون ماده ضدانعقاد استفاده می گردد(سرم(.
آزمایش در اسرع وقت باید انجام گیرد.در صورت عدم امکان انجام آزمایش،سرم نمونه باید جدا گردد و در یخچال نگهداری شود.
در صوررتی که مقدار قند خون مساوی یا بیشتر از g/dL126 باشد،آزمایش یک بار دیگر انجام می شود و اگر در نوبت دوم نیز مقدار قند خون مساوی یا بیشتر از g/dL126 باشد،ابتلا به دیابت قطعی است.(میزان نرمال گلوکز ناشتا g/dL105-70 می باشد که البته بسته به روش انجام و کیت مصرفی ممکن است متفاوت باشد)
اگر میزان قند خون ناشتا بین g/dL125-105 باشد،فرد آزمایش دهنده نه سالم است و نه بیمار.به این وضعیت اختلال در قند ناشتا می گویند.این افراد در معرض بیماری دیابت هستند و باید رژیم غذایی مناسب همراه با فعالیت منظم ورزشی روزانه داشته باشند.
2-آزمایش تحمل گلوکز: Oral Glucose Telorance Test(OGTT)
در این آزمایش ابتدا مقدار 75 گرم گلوکز محلول در آب به فرد آزمایش دهنده می دهند و دو ساعت بعد قند خون را اندازه می گیرند.اگر مقدار قند خون مساوی یا بیشتر از g/dL200 باشد،ابتلا به دیابت قطعی است و نیازی به تکرار دوباره نیست.در صورتی که مقدار قند خون کمتر از g/dL140 باشد نتیجه آزمایش طبیعی قلمداد می گردد.اگر مقدار قند خون بین g/dL199-140 باشد،فرد دچار اختلال تحمل گلوکز است.
3- اندازه گیری قند خون غیر ناشتا: Blood Sugar(BS)
در صورتی که فرد آزمایش دهنده ناشتا نباشد،آزمایش انجام می شود و اگر قند خون کمتر از g/dL200 باشد،نتیجه آزمایش طبیعی است و شخص سالم است.اگر مقدار قند خون مساوی یا بیشتر از g/dL200 باشد،آزمایش یک بار دیگر انجام می شود،و در صورتی که نتیجه نوبت دوم نیز مساوی یا بیشتر از g/dL200 باشد،شخص آزمایش دهنده مبتلا به دیابت است.آزمایش قند غیر ناشتا معمولا برای تشخیص دیابت مورد استفاده قرار نمی گیرد.
4-هموگلوبین گلیگوزیله: Glycated Hemoglobin(HbA1c)
Glycation افزودن غیر آنزیمی قند به گروه های آمینی پروتئین است.HbA دارای 2 زنجیره α و2 زنجیره ß است.HbA1c به وسیله اتصال گلوکز به ناحیه N ترمینال اسید آمینه والین زنجیره بتای HbA شکل می گیرد.
این هموگلوبین برای بررسی وضعیت هیپرگلیسمی در طول عمر 120 روزه گلبول قرمز به کار می رود.هموگلوبین گلیکوزیله در پاسخ به افزایش قند خون، افزایش یافته و نوع خاصی که منحصرا به گلوکز اتصال می یابد به نام HbA1c یعنی شاخص برتر بیماری دیابت،مورد استفاده قرار می گیرد.
آزمایش سنجش HbA1c اگر چه برای تشخیص دیابت شیرین مفید نیست اما برای ارزیابی کنترل طولانی مدت دیابت و چگونگی روند درمان آزمایش بسیار مفیدی است.در واقع غلظت هموگلوبین HbA1c منعکس کننده میانگین غلظت گلوکز خون در طول 6 الی 8 هفته اخیر می باشد.
